Lityum

En acı veren ve yakın çevresindekilerde hayatları boyunca kapanmayacak yaralar bırakan ölüm nedenidir intiharlar. Dünyada her yıl 800000 kişinin ömrü bu şekilde sonlanıyor, bir başka deyişle her 40 saniyede bir kişi bu şekilde veda ediyor hayat yolculuğuna. Bir özelliği daha var intiharların: 40 yaş altındaki nüfusun bir numaralı ölüm sebebi.

Ve lityum; psikiyatri pratiğinde kullanılan en eski ilaçlardan biri ve periyodik tablonun 3 numaralı elementi. Etki mekanizması tam bir açıklıkla bilinmemesine rağmen, bipolar bozuklukta ve özellikle de intiharların önlenmesinde önemli yeri olduğu bilinen bir element. İşte bu gizemli element ve intihar ilişkisini gösteren ve geçtiğimiz ay Bipolar Disorders dergisinde yayınlanan makale elbette ilgimi çekti ve sizinle paylaşmak istedim. Makalenin başlığı: “İçme suyundaki lityum ve intiharların önlenmesi – Japonya’dan ulusal çapta en büyük epidemiyolojik çalışma.”

Çalışmada Japonya’da 808 bölgenin şehir suyu örneklerindeki lityum seviyesi ve bununla 2010 ve 2016 yılları arasında o bölgelerde gerçekleşen intihara bağlı ölümler arasındaki ilişki araştırılmış. Sonuç daha evvel yapılan birkaç ufak çaplı çalışmanın çoğunda ortaya çıkan sonuçla aynı: Şehir şebekesindeki lityum miktarı arttıkça o bölgedeki intiharlara bağlı ölümlerin azaldığı gözlenmiş. Bu etki özellikle lityum konsantrasyonunun 30 mikrogram/Litre ve üzerinde olduğu durumlarda daha belirginmiş.

Elbette, her ölüm, ölen kişinin yakın çevresi için acı vericidir ama özellikle intiharlara bağlı ölümlerin yarattığı çökkünlük herhalde hiç birisiyle karşılaştırılamaz. Bu onulmaz acıların önlenmesi açısından elbette yapılabilinecek pek çok şey vardır ama “üç numaranın” burada da bir marifet sergileyebileceği aşikar.

Ha; bir şey daha: Bu makaleyi okurken ben dahil pek çoğumuzun evlerinde su arıtmak için kullandığı ters ozmoz prensibi ile çalışan su arıtma cihazlarının lityumu da arıtıp arıtmadığı aklıma takıldı ve gördüm ki bu cihazlar suyumuzu lityumdan da arındırıyorlarmış.

Not: Bu yazıyı yazarken Kurt Cobain’in Nevermind albümünden Lithium isimli o müthiş şarkısını birkaç kez daha dinledim. Belli ki, kullandı mı bilemem ama alternatif rock’ın bu çok önemli şahsiyetine de lityum reçete edilmişti ama ne yazık ki…

Kaynak: Kugimiya, T, Ishii, N, Kohno, K, et al. Lithium in drinking water and suicide prevention: The largest nationwide epidemiological study from Japan. Bipolar Disord. 2020; 00: 1– 8. https://doi.org/10.1111/bdi.12983